نویسنده: دنی ساووا ـ مترجم: مریم موسوی
تعدادی از دوستان نجومی، از من خواسته بودند مرجع یا کتابی برای ساخت ساعت‌هایی آفتابی معرفی کنم. وقتی کتاب ساعت‌های آفتابی را دیدم، تصمیم گرفتم که این کتاب مناسب را معرفی کنم.
تا به حال کتابی را که فقط به این موضوع پرداخته باشد به فارسی نداشته‌ایم. دنی ساووا، دکترای تاریخ علم دارد و پژوهشگر رصدخانه ی پاریس، مدیر بخش نجوم کاخ اکتشافات و مدیریت کمیسیون ساعت‌های آفتابی را نیز داراست و تا کنون ساعت‌های آفتابی زیادی را در اروپا و مصر و همچنین در کشورمان ساخته است که می‌توان به ساخت این ساعت‌ها در محوطه کتابخانه ی ملی در تهران، برج سرخ مراغه و محوطه ی دانشگاه تبریز اشاره کرد.
ساعت آفتابی وسیله‌ای است که اصولاً برای تعیین زمان خورشیدی به کار می‌رود. این وسیله از یک صفحه که خط‌های تعیین وقت، روی آن ثبت شده و یک شاخص، یعنی محور نمایش دهنده ی سایه، تشکیل شده است. ساعت آفتابی تابع مختصات جغرافیایی محلی است که در آن قرار گرفته است؛ یعنی ساعت آفتابی‌ای که برای تبریز طراحی شده باشد در بندر عباس کارآیی ندارد.
کتاب ساعت‌های آفتابی در مجموع ، کتابی مناسب برای دوستداران نجوم و اخترشناسی است و نثر مناسبی دارد. متن فرانسوی هم کنار متن فارسی آمده است تا کتابی دو زبانه باشد. هر چند ترجمه ی فارسی کتاب می‌توانست بهتر و روان‌تر باشد، به خصوص در قسمت‌هایی که به ساخت این ساعت‌ها و چگونه درست کردن آن ها پرداخته است. چاپ و صفحه آرایی کتاب نیز خوب و مناسب است؛ اما نمودارها و شکل های کتاب باید بزرگ تر چاپ می‌شد و به نوعی با متن کتاب بیش تر همراهی می‌کرد. بخش‌های محاسباتی کتاب هم بهتر بود به صورت جداگانه و با دقت بیش تری تنظیم می شد تا استفاده ی عملی از کتاب راحت‌تر باشد. به هر حال نشر این کتاب ها برای آشنا کردن جوانان کشورمان با مطالبی علمی که سالیان نه چندان دور در همین آب و خاک رواج زیادی داشت و دانشمندان ایرانی نیز در توسعه و پیشرفت آن نقش داشته‌اند، فرصت خوب و مغتنمی است. در بخشی از کتاب می‌خوانیم:
ستاره‌شناسان سرزمین‌های اسلامی با استفاده از جابه‌جایی سایه ی شاخص در ساعت آفتابی آن را وسیله‌ای دقیق برای تعیین اوقات نماز در طول روز تبدیل کردند. به همین دلیل روی اغلب ساعت‌های آفتابی منحنی‌های مربوط به اوقات نمازهای ظهر و عصر ترسیم شده است. افزون براین، سازندگان ساعت‌های آفتابی موفق شدند فاصله ی زمانی از نماز عشاء تا نماز صبح را نیز روی این ساعت‌ها مشخص کنند. به این ترتیب مؤذن، برای دعوت مسلمانان به نماز، می‌توانست در طول روز از ساعت آفتابی و پس از غروب خورشید از اسطرلاب استفاده کند.
متأسفانه بسیاری از این ساعت‌ها از میان رفته‌اند، اما همین تعداد باقی مانده گواه مهارت فنی و ابتکار عمل ستاره‌شناسان سرزمین‌های اسلامی است.
«سیامک نیک‌طلب»