گفت‌وگو با احمد شهدادی
دبیر مجموعه نمایشنامه کودک و نوجوان امروز
• همان‌‌طور که می‌دانید تئاتر و نمایشنامه‌نویسی در کشور ما هنر غریب و مظلومی است. بسیاری از هنرپیشه‌های تئاتر در غربت و تنگ‌دستی فراموش می‌شوند. با این وجود سخن گفتن از تئأتر کودکان و نوجوانان، امر تازه و قابل توجهی است. با توجه به این‌که مجموعه‌ی شما هدفش را پرداختن به این موضوع قرارداده است، لطفاً خوانندگان هدهد را با چشم‌انداز، اهداف و مشکلات پیش‌رو آشنا کنید و بگویید این مجموعه کی و چگونه آغاز به کار کرده است؟
این مجموعه با گردهمایی‌ای که در اسفند ماه سال ۹۰ تشکیل شد شکل گرفت. در این گردهمایی مدیر عامل از نویسندگان و کارگردانان دعوت کرده بود تا بتوانند یک مجموعه را برای اجرا به صورت حرفه‌ای برای کودکان آماده کنند و اگر کاری دارند برای این مجموعه بفرستند. هدف این مجموعه کمک به دو نیاز موجود در این حوزه است. یکی دیدن تئاتر توسط بچه‌ها که توسط گروه‌های حرفه‌ای اجرا می‌شود و یکی هم مسئله‌ی نمایشنامه‌خوانی در مراکز کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان. نکته‌ی دیگر این که این مجموعه در واقع شامل دو مجموعه هست. یکی تحت عنوان مجموعه نمایشنامه‌های کودک امروز و دیگر مجموعه‌ای تحت عنوان مجموعه نمایشنامه‌های نوجوان امروز. گروه کودک مجموعه گروه سنی الف، ب و ج و گروه نوجوان گروه سنی د و هـ را در بر می‌گیرد.
• با توجه به این‌که اکثر نمایش‌هایی که اجرا می‌شود بر اساس نمایشنامه‌های خارجی است و کم‌تر نمایشنامه‌های داخلی به مرحله‌ی اجرا می‌رسند آیا تلاشی برای به اجرا در آمدن نمایشنامه‌های چاپ شده می‌شود و غیر از کاربرد مطالعه کاربرد اجرایی هم دارد و آیا تا کنون اثری هم اجرا شده است؟
ما با این هدف که آثار بعداً اجرا شود آن‌ها را چاپ می‌کنیم.کسانی بعضی از این متن‌ها را انتخاب کرده‌اند و مکان‌هایی را برای اجرا معرفی کرده‌اند. مثلاً دو یا سه کارگردان پی‌گیر نمایشنامه‌ی پیرمرد و ببر هستند. این دیگر بستگی به علاقمندی کسانی که می‌خواهند کار کنند دارد که کدام کارها باب سلیقه‌شان باشد و بتوانند از آن‌ها استفاده کنند.
• در گذشته هم شاهد اجرای نمایشنامه‌های کودکان و نوجوانان در حوزه‌ی مدارس ابتدایی و بالاتر بوده‌ایم، حتی بعضی از این نمایشنامه‌ها با زمینه‌های مذهبی و حماسی مربوط به تاریخ گذشته‌ی ما هستند. اما در مجموعه‌ی شما پسوند امروز نظر مخاطب را جلب می‌کند که گویا اتفاق تازه‌ای در راه است، شما چه نظری دارید؟
ما برای نسل امروز که مسائل و دغدغه‌های امروزی دارند این نمایشنامه‌ها را چاپ می‌کنیم. با این که بسیاری از نویسندگان نمایشنامه‌ها، از مضامین و منابع سنتی در ادبیات شفاهی یا مکتوب ما استفاده کرده‌اند، اما به نوعی امروزی‌اند و مسائل امروز را بیان می‌کنند؛ در واقع ما این‌ها را برای بچه‌های امروزی داریم آماده می‌کنیم.
• با توجه به کم‌بود نمایشنامه‌های داخلی به خصوص در حوزه‌ی کودک و نوجوان و عدم وجود منابعی برای کارگردان‌ها تا کنون چقدر موفق به جبران این کمبودها شده‌اید؟ موفق به چاپ چند کتاب و در چه مدتی بوده‌اید؟
ما در حوزه‌ی کودک و نوجوان نمایشنامه بسیار کم داریم. شاید بتوان گفت تعداد نمایشنامه‌های خوب به تعداد انگشتان یک دست هم نرسد. این ضرورت هم وجود دارد که برای تئاتر حرفه‌ایی که برای تماشاخانه است، متن تولید بشود. این آثار می‌تواند منبعی برای استفاده‌ی کارگردان‌ها باشد. تا الآن ۱۵ نمایشنامه چاپ شده. ۵ تای آن کودک و ۹ تای آن نوجوان است. طی مدت یک سال. الآن هم تعداد ۱۶ تا کار دیگر آماده است و در مرحله‌ی اصلاح و ویرایش است. احتمالاً بتوانیم تا پایان امسال ۱۰ تا ۱۵ کار دیگر هم چاپ کنیم.
• این مجموعه چه امکانات و جذابیت‌هایی برای جذب نویسندگان دارد؟
فراخوان را از طریق رسانه‌ها و سایت‌هایی که در حوزه‌ی کودک و نوجوان فعالیت دارند ابلاغ کردیم و فرستادیم و الآن خیلی از نویسندگان در جریان هستند که چنین مجموعه‌ای در حال اجراست.
• شما فقط با نویسنده‌های داخلی کار می‌کنید یا اگر نمایشنامه‌ای از خارج از کشور هم بیاید چاپ می‌کنید؟
اگر نمایشنامه‌ی خوبی باشد چاپ می‌کنیم. محدودیتی در این زمینه نداریم.
• به طور کلی به عنوان دبیر مجموعه چه احساسی به این مجموعه دارید؟ فکر می‌کنید چه قدر استقبال شده و چه قدر به اهدافتان نزدیک شده‌اید؟
تا کنون تعداد ۱۶۷ متن به دست ما رسیده و همین طور متن‌های دیگری هم می‌رسد. به نظر من استقبال خیلی خوب بوده. اما هدف ما این است که نمایشنامه‌هایی چاپ بشوند که به نوعی بخشی از دغدغه‌ها و مسائل بچه‌های امروز باشند. در همین جهت متنی که یک متن نمایشی باشد و مسائل و مشکلات بچه‌ها را توی خودش داشته باشد، برای ما در اولویت قرار دارد. متن‌هایی هم که چاپ شده در واقع به نوعی این ویژگی‌ها را داشتند که ما انتخاب کردیم. بُن‌مایه‌های این متن‌ها هم طوری هستند که با فرهنگ شفاهی ما پیوند خیلی نزدیکی دارند. شاید نزدیک به ۹۹ درصد از آثار برداشت‌هایی از یک زاویه از ادبیات شفاهی هست. این قضیه به نوعی هم خوب و هم نوعی آسیب است. خوب بودنش از این جهت است که به هر صورت نویسنده‌ها به فرهنگ سنتی و شفاهی ما توجه دارند. از طرف دیگر این که نویسنده‌ها باید به فکر خلق آثار اصلی باشند که ممکن است از ادبیات سنتی ما زیاد استفاده نکرده باشد. در بین این آثار فقط یک کار هست که داستانش توسط خود نویسنده خلق شده و به شکل دراماتیک درآمده و نمایشنامه‌های دیگر حالت اقتباسی دارند و عموماً برگرفته از قصه‌های عامیانه هستند.
• این چه قدر به هدف شما نزدیک است؟
این مسئله برای ما فرقی نمی‌کند، ممکن است فردی از یک عروسک، بازی یا قصه اقتباس کند.
• منظورم این است که نوآوری چه قدر برای شما مهم است؟
نوآوری خیلی مهم است. ولی خیلی از این متن‌هایی که چاپ شده و یا به دست ما رسیده و چاپ نشده روی قصه‌های عامیانه کار کرده‌اند. شاید به این دلیل که قصه‌های عامیانه نزدیکی بیش‌تری به فضای نمایشی دارد و بچه‌ها نسبت به آن‌ها احساس خوبی دارند. اما این دلیل نمی‌شود که فقط می‌خواهیم از این منابع استفاده کنیم. منابع دیگری هم هست که می‌شود از آن‌ها استفاده کرد.
• خیلی ممنون. اگر خودتان صحبتی دارید بفرمایید.
صحبت خاصی نیست. خوشبختانه در جریان نشر این کارها در فضای سازمانی همکاری خوبی از طرف مرکز گرافیک، مدیریت انتشارات، معاونت تولید و مدیرعامل هست. فقط امیدواریم بتوانیم کارهای خوبی را انتخاب کنیم. این مجموعه توسط یک شورای سه نفره ارزیابی و انتخاب می‌شود. کارهایی که زاویه‌ی نگاه‌شان مناسب فضای کانون باشد را انتخاب می‌کنیم. اگر کاری هم احتیاج به اصلاح داشته باشد برای نویسنده می‌فرستیم اصلاح بشود. مدیرعامل گفتند اگر شما سالی ۴۰ تا نمایشنامه هم بخواهید چاپ کنید ما مشکلی نداریم، ولی خب بالاخره زمان می‌خواهد و اگر امکانش فراهم بشود واقعاً این اتفاق می‌افتاد.
تهیه و تنظیم: زهرا غنی
