در۲۵ اسفند ۱۲۸۵ در شهر تبریز کودکی به‌دنیا آمد که نامش را رخشنده گذاشتند. پدرش گیلانی و اصالتاً آشتیانی و مادرش از اهالی آذربایجان بود. یوسف اعتصامی ـ پدر رخشنده ـ از نویسندگان و مبارزان دوران مشروطه بود. به همین دلیل رخشنده مشهور به پروین اعتصامی از همان کودکی با مشروطه‌خواهان و چهره‌های فرهنگی آشنا شد. او زبان عربی و فارسی را در منزل نزد پدرش و استادان بزرگی مانند علی‌اکبر دهخدا و ملک‌الشعرای بهار و زبان انگلیسی را در مدرسه‌ی آمریکایی‌ها فراگرفت. پروین از هشت‌سالگی شعر می‌سرود. درسال ۱۳۰۳ دوران مدرسه را به اتمام رساند اما پیشنهاد ورود به دربار را نپذیرفت. دیوان پروین با مقدمه‌ی ملک‌الشعرای بهار و با ۶۵۰۰ بیت و ۲۴۸ قطعه شعر در سال ۱۳۱۴ به چاپ رسید. اشعار پروین بیشتر به صورت قطعات ادبی است که با دیدی انتقادی مضامین اجتماعی را بیان می‌کند. او مدتی کتابدار دانشسرای عالی بود. سرانجام در ۱۶ فروردین ۱۳۲۰ درسن ۳۴ سالگی به دلیل بیماری حصبه درتهران از دنیا رفت و پیکرش را در قم و در مقبره‌ی خانوادگی به خاک سپردند. این شاعر بزرگ بیشتر متأثر از ناصرخسرو و اشعارش ترکیبی از دو سبک خراسانی و عراقی است. خیال‌انگیزی، روانی و دور بودن از هرگونه تکلف و پیچیدگی از خصوصیات شعرهای اوست. همچنین ظلم‌ستیزی و مردم‌دوستی را در لابه‌لای اشعارش می‌توان به خوبی دید. او در اشعارش مضامین اخلاقی ـ اجتماعی را با واژگان فاخر و نغز بیان می‌کرد. نکوهش بی‌جا یکی از زیباترین قطعه‌های اوست:
سیر، یک روز طعنه زد به پیاز
که تو مسکین، چه‌قدر بدبویی
گفت از عیب خویش بی‌خبری
زان ره از خلق، عیب می‌جویی
گفتن از زشت‌رویی دگران نشود باعث نکو رویی
تو گمان می‌کنی که شاخ گلی
به صف سرو و لاله می‌رویی
یا که هم بوی مشک تاتاری
یا ز ازهار باغ مینویی
خویشتن، بی‌سبب بزرگ مکن
تو هم از ساکنان این کویی
در خود آن به که نیک‌تر نگری
اول آن به که عیب خود گویی
ما زبونیم و شوخ جامه و پست
تو چرا شوخ تن نمی‌شویی
ناهید زنجانی