اثر علی اکبر دهخدا
علی اکبر دهخدا ادیب، شاعر، فرهنگ نامه نویس، سیاست مدار، اندیشمند و آزادی‌خواه بزرگ ایرانی است که در سال ۱۲۵۷ خورشیدی دیده به جهان گشود و در سال ۱۳۳۴ نیز درگذشت. او از مهم ترین فعالان سیاسی عصر مشروطیت بود و بسیاری از سال‌های عمرش را در راه کسب آزادی گذراند. در سال‌های آخر عمرش، بیش تر به کارهای فرهنگی و ادبی مشغول شد. از جمله کتاب های ارزشمند او می توان به لغت نامه و امثال و حکم اشاره کرد. ” یاد آر ز شمع مرده یاد آر” در سوگ و به یادبود میرزا جهانگیر خان شیرازی (مدیر روزنامه ی صور اسرافیل) سروده شده است و یکی از آثار پرمایه‌ی نظم فارسی به شمار می‌رود.
یاد آر، ز شمع مرده یاد آر!
ای مرغ سحر، چو این شب تار
بگذاشت ز سر سیاهکاری
وز نفحه ی روح‌بخش اسحار
رفت از سر خفتگان خماری
بگشود گره ز زلف زر تار
محبوبه ی نیلگون عماری
یزدان به کمال شد پدیدار
واهریمن زشتخو حصاری
یاد آر ز شمع مرده، یاد آر
***
ای مونس یوسف اندر این بند
تعبیر عیان چو شد تو را خواب
دل پر ز شعف، لب از شکر خند
محسود عدو، به کام اصحاب
رفتی بر یار خویش و پیوند
آزادتر از نسیم و مهتاب
زان کو همه شام با تو یک چند
در آرزوی وصال احباب
اختر به سحر شمرده، یاد آر
***
چون باغ شود دوباره خرم
ای بلبل مستمند مسکین
وز سنبل و سوری و سپرغم
آفاق، نگارخانه ی چین
گل، سرخ و به رخ عرق ز شبنم
تو داده ز کف قرار و تمکین
زان نوگل پیشرس که در غم
ناداده به نار شوق تسکین
از سردی دی، فسرده یاد آر
***
ای همره تیه پور عمران
بگذشت چو این سنین معدود
وان شاهد نغز بزم عرفان
بنمود چو وعد خویش مشهود
وز مذبح زر چو شد به کیوان
هر صبح شمیم عنبر و عود
زان کو به گناه قوم نادان
در حسرت روی ارض موعود
بر بادیه جان‌سپرده یادآر
***
چون گشت ز نو زمانه آباد
ای کودک دوره ی طلایی
وز طاعت بندگان خود شاد
بگرفت ز سر خدا، خدایی
نه رسم ارم، نه اسم شداد
گل بست زبان ژاژخایی
زان کس که ز نوک تیغ جلاد
مأخوذ به جرم حق‌ستایی
تسنیم وصال خورده، یادآر
سمیرا قاسمی